بیماری اريتم مولتی فرم (Erythema multiforme)

يك بيماری التهابی حاد و خودبخود محدود شونده پوست می باشد كه بدنبال واكنش افزايش حساسيتي نسبت به عوامل برانگيزاننده ای كه اكثرا عفونت و داروها می باشند رخ می دهد. از بين علل مختلف اريتم مولتی فرم، شايعترين عامل ايجاد آن، بدنبال ابتلا فرد به ويروس هرپس سيمپلكس (تبخال) می باشد.

سایر عفونتهای مسبب بیماری شامل: مایکوپلاسما، هپاتیت ویروسی، واکسن های ویروسی، آبله مرغان و زونا، ارف و ندول های شیردوشان، ویروس های HIV و سیتو مگال CMV میباشند.

داروهای مسبب شامل: باربیتورات ها، سولفونامید ها، فنوتیازین ها، پنی سیلین ها و داروهای مسکن و ضد تشنج می باشند.

طبقه بندی:

اريتم مولتی فرم به دو نوع مينور و ماژور طبقه بندی می شود. در هر دو فرم ضايعات قرينه با شكل های متفاوت در افراد مختلف، عمدتا در نواحی انتهايی اندام ها بصورت قرينه رخ می دهد كه برخي ضايعات ممكن است متشكل از دوائر متحدالمركز شبيه به سيبل تیراندازی (Target) باشند.

در اريتم مولتی فرم مينور، ضايعات پوست عمدتا محدود به نواحی انتهايی اندام ها يعني دست و پاها و بصورت قرينه می باشند و درگيری مخاطی وجود ندارد. همچنين در اين فرم علايم بیماری داخلی شامل تب و بی حالي وجود ندارد يا بسيار خفيف می باشد.

در اریتم مولتی فرم ماژور علاوه بر وجود ضايعات قرينه در نواحی انتهايی اندام ها، ممكن است جداشدگی سطحی پوست در حداكثر ده درصد سطح پوست رخ بدهد و همچنين درگيری مخاطي و بخصوص ضايعات زخمی دهانی اغلب مشاهده می گردد. همچنين ممكن است ساير مخاط ها نظير مخاط ملتحمه و تناسلی نيز گرفتار شوند. همچنين در اين فرم شيوع و شدت علايم عمومی نظير تب و لرز و بي حالی بيشتر از فرم مينور می باشد.

سير ضايعات:

اكثر ضايعات طی مدت سه روز اول ايجاد مي گردند و برای حدود 7 روز ضايعات ثابت باقي مي مانند و سپس به تدريج برطرف می شوند. البته سير بيماری در فرم ماژور ممكن است طولانی تر باشد و پاك شدن كامل ضايعات ممكن است تا 3 الی 6 هفته زمان لازم داشته باشد. تشخیص بیماری بالینی است و در صورت نیاز باید نمونه برداری از ضایعات انجام شود.

درمان:

همانطور كه ذكر شد، اريتم مولتی فرم عمدتا بيماری خودبخود محدود شونده می باشد و تنها ممكن است نياز به درمان علامتی، جهت تسكين علايم بیماری باشد.

استفاده از داروهای ضد خارش (آنتی هیستامین)، ضد درد، بی حس کننده های موضعی و استرویید موضعی در کنترل علائم سودمند می باشند.

در صورت وجود علت زمينه ای نياز به درمان علت زمينه ای می باشد. همچنين توصيه به قطع داروهای احتمالی مسبب بروز بيماری می شود.

در موارد عود مکرر تبخال و به دنبال آن عود مکرر اریتم مولتی فرم، توصیه به درمان نگهدارنده با داروهای ضد تبخال (آسیکلوویر و ویرابکس) برای مدت طولانی میشود.

اريتم مولتی فرم ماژور ممكن است نياز به درمان های بيشتر بسته به شدت علايم داشته باشد و حتی ممكن است فرد مبتلا نياز به بستری در بيمارستان جهت درمان های پيشرفته تر باشد.

جمع بندی:

اريتم مولتی فرم يك بيماری التهابی عمدتا خودبخود بهبود يابنده می باشد كه بدنبال واكنش های افزايش حساسيتی بدنبال عللی نظير عفونت و داروها رخ می دهد. در نظر گرفتن اينكه علايم و نشانه ها در فرم ماژور بيشتر و شديد تر می باشد، ضروری است چرا كه بر خلاف نوع مينور كه كاملا بی خطر است، فرم ماژور در درصد محدودی از مبتلايان ممكن است با مخاطراتی همراه باشد.

همچنين ضايعات مشابه با اين بيماری در بيماری های مهمتر و جدی تر مانند سندروم استونس جانسون نيز ديده می شود كه افتراق اين موارد بسيار مهم می باشند.