خارش (pruritus) و عوامل ایجاد کننده آن

خارش یکی از شایعترین شکایات پوستی بوده که جدای از علت آن، میتواند روی کیفیت زندگی و شغلی فرد مبتلا تاثیر گذار باشد و ضایعات پوستی ثانویه مثل زخم و خراشیدگی ایجاد کند. خارش می تواند برحسب علت، موضعی (لوکالیزه) و گسترده (جنرالیزه) باشد. خارش می تواند بصورت فصلی باشد. در ساعاتی از شبانه روز میتواند تشدید پیدا نماید که این علامت در تشخیص کمک کننده است. خارش می تواند علت پوستی داشته باشد یا ثانویه به بیماری های داخلی باشد.

 

شایعترین علل پوستی شامل:

  • کهیر
  • واکنش به گزش حشرات
  • بیماری های التهابی مزمن پوستی مثل پسوریازیس و لیکن پلان
  • حساسیت ها مثل اگزماهای پوستی و واکنش های آلرژیک دارویی
  • خشکی پوست که بخصوص در فصل های سرد سال که رطوبت کم شده، تشدید می گردد.
  • بیماری های واگیردار مانند گال که نوعی انگل پوستی بوده و باعث خارش شبانه می گردد و شپش بدن

از عوامل شایع بیماری های داخلی می توان از بیماری های زیر نام برد:

  • خارش ناشی از حاملگی
  • خارش ناشی از بعضی بدخیمی‌ها
  • خارش ناشی از کم خونی و پرخونی
  • خارش ناشی از کم کاری و پرکاری تیرویید
  • دیابت بیشتر باعث خارش سر و ناحیه مقعد می شود.
  • خارش ناشی از بیماری های مزمن کلیوی مثل نارسایی مزمن کلیوی
  • خارش ناشی از بیماری های کبدی و صفراوی مثل هپاتیت و انسداد صفراوی  

عوامل تشدید کننده خارش:

گرما، استرس و عوامل روحی و روانی، ساکت شدن محیط پیرامون فرد بخصوص شب

تشخیص خارش از روی علائم بالینی، معاینه پوست و داخلی، و بررسی های آزمایشگاهی انجام پذیر است.

آزمایشات ضروری شامل: بررسی کامل گلبولی خون، عملکرد کبدی و کلیوی، تیرویید، قند خون، تست HIV ، عکس قفسه سینه و در صورت نیاز بیوپسی از پوست مبتلا میباشند.

درمان:

قدم اول درمان، تشخیص علت خارش می باشد که با رفع عامل ایجاد کننده، خارش هم در بسیاری از موارد خود به خود محو می شود. برای تسکین خارش از خنک نگه داشتن محیط، استفاده از آب ولرم و شوینده های ملایم، کوتاه نمودن زمان استحمام و بکار بردن نرم کننده پس از استحمام بخصوص در کسانی که پوست خشک دارند می توان بهره گرفت. داروهای متعددی در درمان خارش بکار میرود. ترکیبات منتول، فنل، کافور بصورت موضعی موجب تخفیف خارش میشوند.

ترکیبات استرویید موضعی و خوراکی بصورت کوتاه مدت به ویژه برای از بین بردن ضایعات التهابی پوست درمان مناسبی میباشند. از آنتی هیستامین های خوراکی برای کنترل خارش تحت نظر پزشک می توان بهره برد. فتوتراپی یا درمان با اشعه ماوراء بنفش، در درمان سودمند است. البته روش های درمانی اختصاصی برای از بین بردن خارش بر حسب علت آن وجود دارد که با تشخیص و تجویز پزشک مورد استفاده قرار می گیرد.

منبع: دکتر سعید امینی متخصص پوست، مو و زیبایی