آشنایی با تومور بدخیم ملانوم (Melanoma)

ملانوم يک نوع تومور بدخيم پوستی است که از سلولهای رنگدانه ساز پوست (ملانوسيت) منشا می گيرد. شايعترين مکان درگيری با این تومور پوست است. البته سطوح مخاطی مانند دهان، چشم، ملتحمه و واژن نيز درگير بیماری می شوند .اينکه چه عواملی در ايجاد ملانوم دخيل هستند مورد بحث است ولی به طور کلی به نظر می رسد که عوامل ژنتيکی یا محيطی و یا هر دو با هم در اين زمينه نقش داشته باشند.

از عوامل ژنتيکی مستعد کننده ملانوم موارد ذيل را میتوان نام برد:

سابقه خانوادگی ملانوم پوستی
پوست روشن. بیماری در سیاه پوستان نادر است.
موهای قرمز
افرادی که در تماس با آفتاب، پوستشان تمايل به آفتاب سوختگی دارد بيشتر از افرادی که پوستشان در معرض آفتاب تمايل به برنزه شدن (Taning) دارد مستعد ابتلا به ملانوم می باشند.

از عوامل محيطی مستعد کننده ملانوم موارد ذيل را ميتوان نام برد :

نور خورشيد (چه تماس طولانی مدت با نور و چه تماس کوتاه مدت ولی شديد، که تکرار شود)
استفاده از تخت های برنزه به خصوص در سن زير 35 سال

نکته قابل توجه در ایران، استفاده از تخت های برنزه کننده است که در سالیان اخیرمتاسفانه تمايل زيادی برای استفاده از آن ديده ميشود، بايد توجه داشت که از سال 2009 اين تخت ھا به عنوان يک عامل ايجاد سرطان شناحته شده اند و نبايد از آنها استفاده کرد.

نکته ديگر در مورد آفتاب این است که علاوه بر ضد آفتاب بايستی از سایر روشهای محافظت از آفتاب نيز استفاده نمود نظیر:

وسايل فيزيكی بلوك كننده آفتاب (كلاه و لباس های مقاوم در برابر عبور نور)، كاھش مواجهه با نور خورشيد مثل استفاده از پوشش ھای سايه بان و محدود كردن فعاليت های بيرون از منزل بين ساعات 10 صبح تا 4 عصر

محل شایع بیماری در مردان در نواحی قفسه سینه و پشت و در زنان در ساق پا می باشد. از دیگر نواحی شایع در هر دو جنس میتوان به گردن و صورت اشاره نمود.

از نظر شکل ظاهری ملانوم ممکن است به شکل های ذيل ظاهر شود:

1) ملانوم با انتشار سطحی (Superficial spreading melanoma): تغيير رنگ قهوه ای يا سياه وهمسطح پوست با حاشيه نامنظم که بطور عمده در تنه و اندام ها رخ می دهد و به تدریج روی سطح پوست گسترش می یابد.

2) ملانوم ندولر (Nodular melanoma): برجستگی (ندول) خونريزی دهنده به رنگ تيره و بطور عمده در تنه و گردن اتفاق می افتد.

3) ملانوم لنتیگویی بدخیم (Lentigo maligna melanoma): ناشایع می باشد و در افراد پیر و در نواحی در معرض تابش نور خورشید در صورت و تنه ایجاد می شود. رشد این نوع ملانوم کند بوده و نسبت به سایر انواع ملانوم کم خطر تر می باشد.

4) ملانوم لنتیگویی آکرال (Acral lentiginous melanoma): نادر ترین فرم بیماری است که در نواحی انتهایی دست و پا خصوصا در کف دست و پا و زیر ناخن ها ایجاد می شود.

در ناخن به صورت تغيير رنگ طولی ناخن به رنگ سياه که حاشيه ناخن را نيز درگير کرده مشاهده می شود.

5) تغيير شکل خال های موجود در پوست که بيماران بايد توجه داشته باشند که اگر خال آنھا دچار اين تغييرات شد، حتما بايد به پزشک مراجعه کنند. اين تغييرات شامل: غيرقرينگی، تغيير رنگ، بزرگ شدن اندازه، نامنظم بودن حاشيه می باشند.

6) این تومور بطور شایع به بافت های اطراف خود تهاجم می نماید و انتشار دور دست (متاستاز) هم شایع می باشد.

به طور کلی بايد توجه داشت که تشخيص قطعی ملانوم با نمونه برداری از پوست انجام می شود يعنی ابتدا وقتی بيمار مراجعه می کند و نمای ظاهری ضايعه شک به ملانوم را نشان می دهد، بايد نمونه برداری از پوست انجام شود.

تصميم برای انجام اقدامات تشخيصی بيشتر بعد از بیوپسی پوست صورت می گیرد و با توجه به نمای بالینی ضايعه و جواب نمونه برداری انجام ميشود. در مراحل اوليه نياز به اقدامات اضافه تری نيست ولی در مراحل بالاتر ممکن است بررسی های تصويری مانند CT اسكن قفسه سينه، شكم و لگن و CT اسکن و MRI مغز انجام شود.

درمان

زمان تشخيص بيماری بسیار مهم است به طوری که اگر بیماری در مراحل اوليه تشخيص داده شده باشد با يک برداشت جراحی وسيع قابل درمان است.
بعد از انجام جراحی نياز به پيگيری طولانی مدت جهت عود احتمالی تومور وجود دارد.
در موارد که بيماری در مراحل پیشرفته تر تشخيص داده شود ممکن است نياز به برداشت غدد لنفاوی منطقه ای، شيمی درمانی یا راديوتراپی باشد.
درمان های بیولوژیک و فتو دینامیک نیز در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرند.

منبع: دکتر محمد رضوانی دهاقانی متخصص پوست، مو و زیبایی