سرخک (Measles)

سرخک بیماری ویروسی بسیار مسری است که همراه با تب و بثورات پوستی میباشد و با انجام واکسیناسیون همگانی در دوران کودکی شیوع آن بسیار کاهش یافته است. البته واکسن در درصدی از افراد ایمنی دائم نسبت به ویروس ایجاد نمیکند.

امروزه سرخک را بیشتر در کودکان زیر 5 ساله که واکسن نزده اند و بخصوص در کودکان نحیف و دچار سو تغذیه و نیز در افراد بالای 15 سال که بدنشان دیگر حتی با وجود تزریق به موقع واکسن ایمنی کافی نسبت به ویروس سرخک ندارد می بینیم.

سرخک در نواحی از دنیا که فقر و سوء تغذیه بیداد میکند و در بیماران با ایمنی پایین میتواند باعث مرگ و میر و عوارض شدید شود. در حال حاضر سرخک عامل مرگ بیش از یک میلیون کودک در جهان میباشد.

بیماری از راه ترشحات تنفسی و از طریق عطسه و سرفه افراد مبتلا منتقل می شود. بیماران از دو روز قبل از شروع علائم تا 5 روز بعد از شروع ضایعات پوستی میتوانند موجب انتقال عفونت شوند.

ابتلا به بیماری موجب ایمنی دائم بر علیه سرخک میگردد. دوره نهفتگی بیماری 7 تا 14 روز (متوسط 10 روز) میباشد و گاهی در روزهای اول دوره نهفتگی علائم خفیف مثل تب و علائم تنفسی بعلت حضور ویروس در جریان خون ایجاد میشود.

علایم اصلی بیماری سرخک بعد از پایان دوره نهفتگی آغاز میشود. در ابتدا فرد مبتلا دچار تب، بدن درد، بی اشتهایی، سرفه و علایم تنفسی میشود. چشم ها متورم و قرمز میشوند بیمار خیلی بد حال میشود و گاهی از دل درد و سر درد شاکی است. طی دو تا سه روز، دانه های سفید بدون علامت سفید و آبی رنگ روی مخاط دهان پیدا می شود که به اینها koplik spot میگویند.

در طی روزهای بعد، لک های قرمز رنگ و بدون خارش و با اندازه مختلف ابتدا در دور تا دور سر در حاشیه رستنگاه مو و پشت گوش ها پیدا شده و بتدریج 24 تا 36 ساعت به نواحی تنه و اندامها گسترش می یابند. کف دست و پاها بندرت گرفتار میشوند. بثورات پوستی خصوصا در نواحی صورت به یکدیگر متصل میشوند.

معمولا در زمان حضور ضایعات پوستی تب بالای 40 درجه وجود دارد و بعد از 3 تا 4 روز از آغاز بیماری محو میشوند. در این مدت گاهی بیمار از درد گوش شکایت می کند. عوارض شدیدتر مثل درگیری مغز و قلب بیشتر در افراد با ایمنی پایین و واکس نزده دیده می شود. بعد از چند روز کم کم حال بیمار بهتر میشود و لک های قرمز پوسته ریزی می کنند و از میان می روند.

سرفه بیماران گاهی تا 3 هفته ادامه می یابد. در صورتیکه تب بیمار بیش از 3 روز از شروع بثورات پوستی ادامه پیدا کند عوارض احتمالی سرخک بایستی مد نظر قرار گیرد.

نکته: مادر باردار اگر دچار سرخک شود ممکن بچه اش را سقط کند و یا جنین در شکمش بمیرد.

تشخیص:

تشخیص اصلی از روی علائم بالینی است ولی انجام آزمایش خون و تعیین میزان ایمونوگلوبین ها و انجام نمونه از ترشحات و انجام PCR و کشت ویروس در تشخیص کمک کننده میباشد.

درمان:

- درمان اختصاصی برای بیمار وجود ندارد.

- درمان عموما حمایتی است.

- تب و علائم عمومی و ریوی با ضدالتهاب های خوراکی کنترل میشود.

- از مصرف آسپیرین بایستی اکیدا خودداری نمود و مصرف آسپیرین میتواند موجب انسفالوپاتی کبدی (Reyes syndrome) شود.

- ویتامین A خوراکی به میزان 200 هزار واحد طی دو روز موجب کاهش بیماری و عوارض آن میگردد.

- در صورت ایجاد عفونت ثانویه بایستی آنتی بیوتیک مناسب تجویز شود.

- در افراد با ضعف ایمنی و انسفالیت مغزی، داروی Ribavirin استفاده میشود.

بیش از 30 درصد بیماران مبتلا به سرخک دچار عوارض میشوند که شامل عفونت گوش میانی، عفونت دستگاه تنفسی، عفونت قلب، اختلالات خونی، درگیری چشمی، کلیوی و مغزی میباشد.

شایعترین علت مرگ مبتلایان به سرخک عفونتهای باکتریایی ثانویه ریوی است.

یادآوری چند نکته بی فایده نیست:

با انجام واکسیناسیون شیوع بیماری سرخک بسیار کاهش یافته است.
در افرادی که به هر علتی دچار ضعف ایمنی هستند و بخصوص بچه های دچار سوء تغذیه میزان مرگ و میر و عوارض ناشی از سرخک بالاست.
در دیگر افراد، سرخک معمولا با مراقبت های پزشکی بدون مشکل خاصی بهبود می یابد.
در ايران واكسن MMR كه سه بيماری سرخك، سرخجه و اوريون را پوشش می دهد را در ١٢ ماهگی و ١٨ ماهگی به اطفال تزريق ميكنند.

منبع: دکترهمایون مژدهی آذر متخصص پوست، مو و زیبایی